Home

Trang chủ > Di sản văn hóa > Đền thờ Đông Các Lê Doãn Giai

Tên di sản : Đền thờ Đông Các Lê Doãn Giai

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 178/QĐ-UBND

Giới thiệu

Đền thờ tọa trên một vị trí rộng rãi, có kiến trúc hình chuôi vồ với bộ khung gỗ một kiểu vì 4 cột, có 2 vì giữa nhà Tiền đường trốn cột. Nhà Tiền đường nối với Hậu cung hình thành bộ khung gỗ gồm các vì xà được choãi chân theo lối “Thượng thư hạ thách”. Mặt chính của Đền là bức trướng có 3 cửa vuông ve góc, hai bên 2 trụ biểu vuông, trên đỉnh đắp búp liên hoa, trên ô cửa giữa được đắp nổi bức đại tự “Đông Các từ”. Bức tường vừa có chức năng chắn mái vừa thay thế cột hiên để đỡ các kẻ bẫy tạo được hành lang hiên rộng, không lộ ra phía trước. Do chiến tranh và thiên tai, kiến trúc cũ đã bị huỷ hoại hoàn toàn cùng với không gian của đền bị thu hẹp, chỉ còn lưu giữ được một số đồ thờ như 03 thần chủ, 01 ngai thờ, 02 bức đại tự, 01 câu đối, 01 bản chúc văn, 01 khám thờ,...Sắc phong, gia phả bị thất lạc. Trước đây, ngôi mộ của tiến sĩ Lê Doãn Giai được táng trong khuôn viên, nhưng từ những năm 1968 – 1975, nhiều hộ dân đã vào cấy cư trong khu vực, do sự đan xen này không chỉ làm thu hẹp lại diện tích của đền mà còn làm tách rời giữa đền và khu lăng mộ. Bởi vậy, trong quá khứ dù có xảy ra thực trạng trên thì phần lăng mộ và đền thờ của tiến sĩ Lê Doãn Giai vẫn thống nhất về ý nghĩa và giá trị lịch sử. Năm 1992, dòng họ Lê đã đóng góp xây dựng lại ngôi đền. Toạ lạc trên vị trí bằng phẳng giữa làng Y Bích nhìn về hướng Tây, đền có kết cấu hình chuôi vồ gồm chính điện và hậu cung. Cổng đền thiết kế bằng 2 cột nanh có chiều cao 2,8m. Một khoảng sân được lát gạch bát kích thước 19m x 5m ngăn cách giữa cổng đền với chính điện. Chính điện gồm 3 gian 2 hồi bít đốc, mặt trước cũng mô phỏng theo hình thức trước đây của đền xưa, mặt trước có 3 cửa vuông trên kẻ ô thoáng hình cánh cung. Hai bên là 2 trụ biểu vuông đắp búp liên hoa.

Mặt ngoài trụ biểu được đắp nổi 2 câu đối, tương truyền vốn được lấy từ đền cũ:

Lệnh tộc nguy khoa lưu ngọc phủ

Lê đình đức thụ phát kim hoa.

Tạm dịch:

Tộc lớn đỗ khoa cao được lưu vào phủ ngọc

Họ Lê do đức lớn được phát tích mãi đời sau.

(Do cụ Lê Xuân Bút ở Lộc Tiên dịch)

Giữa 2 trụ biểu là mảng đắp nổi 2 con rồng, mặt hổ phù ở giữa đặt trên bức đại tự “Đông Các Từ” vừa là trang trí vừa có chức năng chắn mái. Nhà Tiền đường có hàng hiên rộng 1,3m. Cả 3 gian được thông suốt một không gian rộng nên các vì không có cột. Đỡ phần mái là 2 vì gỗ, quá giang gác lên tường, 3 chuồng cửa bức bàn bằng gỗ cao 1,8m, chuồng giữa rộng 1,7m, hai chuồng bên rộng 0,9m, tam cấp dẫn lên hè vào chính diện. Gian hậu cung có chiều rộng 3,6m dài 5,4m, phần mái có 2 vì quá giang gác tường. Phần giao nối giữa Tiền đường và Hậu cung treo bức đại tự gỗ dài 1,2m, rộng 0,75m: “Đông Các Từ” và câu đối cao 0,82m, rộng 0,31m. Nội dung:

Uy khoa hiển hoạn hương thiên cổ

Bích thuỷ trường Sơn chỉ nhất đền.

Tạm dịch:

Nhiều khoa đậu cao thơm muôn thuở

Bích thuỷ trường Sơn chỉ một đền.

(Do ông Bùi Xuân Vĩ - Thư viện KHTH Thanh Hoá dịch)

Tương truyền do nhà Vua ban tặng. Bàn thờ rộng 1,4m, dài 2,2m, cao 1,35m trên có 01 ngai thờ, 01 khám thờ, 01 bản chúc văn gỗ bát hương và hạc thờ, mâm bồng, khay gỗ. Trong khám thờ có đặt 03 thần chủ gồm của Ông Nghè Lê Doãn Giai và 2 bà vợ. Theo ông trưởng tộc họ Lê cho biết, vào dịp lễ như ngày giỗ kỵ, ngày rằm thì thân chủ của ông Nghè Lê Doãn Giai được lấy đặt ở ban trên ngai thờ, hai bài vị còn lại đặt ở ban dưới. Những bài vị này được viết bằng chữ Hán ghi chép công lao và sự nghiệp của thần chủ, đựng trong những hộp gỗ được chạm khắc và sơn son. Trước đây, trên ban thờ còn có bài vị của Ông Lê Trần Huề, chức Thị Nội tước Bích Dương Hầu, làm quan thời Lê là con cháu trong dòng họ cùng bài vị của chánh thất phu nhân Nguyễn Quý Thị. Vừa qua, con cháu trực hệ đã xin rước hai bài vị này về nhà thờ họ. Phía trước bàn thờ là bộ chấp kích, bàn thờ được che bằng đôi lọng đỏ đặt giữa 2 bình sứ cao 1,2m, làm cho không gian trong chính tẩm vừa nghiêm trang, thần bí...

Thống kê hiện vật:

Hiện vật cũ:

01 ngai thờ cao 0,75m, rộng 0,5m.

02 hộp dựng thần chủ cao 0,29m, rộng 0,11m.

01 hộp đựng thần chủ cao 0,25m rộng 0,11m.

03 thần chủ cao 0,25m, rộng 0,09m.

01 khánh thờ cao 0,57m rộng 0,43m.

01 bản chúc văn gỗ cao 0,43m, rộng 0,30m.

02 ống hương gỗ cao 0,28m, đường kính 0,05m.

02 đài gỗ cao 0,21m, đường kính 0,12m.

01 khay mịch cao 0,15m, dài 0,35m, rộng 0,15m.

01 bát hơng sứ cao 0,25m, đường kính 0,25m.